Bouwhistorisch onderzoek gemeente Groningen

BOUWHISTORISCHE NOTITIE

Adres	: Nieuwe Boteringestraat 72, 74
Status	: geen
Periode	: voorjaar 2002
Onderzocht door	: Taco Tel en Jan van der Hoeve
Auteur	: Taco Tel
Datum	: Groningen, 14 april 2003

Inleiding
De panden Nieuwe Boteringestraat 72 en 74 werden verbouwd, hetgeen aanleiding was een bezoek te brengen. Doel van het bezoek was het bekijken van eventueel bouwhistorisch waardevolle constructies en afwerkingen en deze vast te leggen. De heer Meijering, eigenaar van de huizen, is bijzonder geïnteresseerd in de bouwgeschiedenis van de panden. Tijdens het bezoek is met name het achterhuis van nr. 72 bekeken en de begane grond van beide panden.

Situering/structuur
De beide huizen zijn gelegen in de westelijke gevelwand van de Nieuwe Boteringestraat en maken deel uit van een bijna vierkant bouwblok dat verder wordt omgeven door de Kleine Appelstraat, Nieuwe Kijk in 't Jatstraat en de Kleine Kruisstraat. De beide huizen staan op een langwerpig en diep perceel dat haaks op de Nieuwe Boteringestraat is gelegen. Nr. 72 bestaat uit een tweelaags onderkelderd voorhuis met zadeldak dat aan de voorkant is voorzien van een eindschild, daarachter bevindt zich een tweelaags onderkelderd achterhuis met zadeldak dat met het voorhuis is verbonden door middel van een lager tussenlid.
Het pand nr. 74 bestaat uit een tweelaags voorhuis met schilddak en daarachter enkele aanbouwen.

Bouwgeschiedenis
De bouwgeschiedenis van beide panden is in het kader van dit korte onderzoek slechts ten dele te reconstrueren Van de laatste circa 100 jaar zijn gegevens voorhanden zijn in het bouwdossier van de gemeente Groningen. Aan de beide huizen zijn geen bouwsporen gevonden die veel verder terug gaan dan het eind van de 19de eeuw zodat voor de bouwgeschiedenis daarvoor verder archiefonderzoek noodzakelijk is. In het kader van deze verkenning was het niet mogelijk dit onderzoek te verrichten.

De panden liggen in de Hortusbuurt, een gebied dat aan het begin van de 17de eeuw binnen de nieuwe stadswallen kwam te liggen. Dit gebied wordt gekenmerkt door een rechthoekig stratenpatroon en was lange tijd slechts dun bebouwd waarbij de bebouwingsintensiteit afnam naarmate men verder van de oude binnenstad afkwam. Op de kaart van Haubois uit ca. 1643 is deze situatie goed waarneembaar. Te zien is dat het bouwblok waarop de panden Nieuwe Boteringestraat 72 en 74 zijn gelegen slechts gedeeltelijk is bebouwd. De kaart is te onnauwkeurig om de huidige perceelstructuur te kunnen vergelijken met de situatie in ca. 1643. Aan de Nieuwe Boteringestraat staan twee kleine huizen met de nok evenwijdig aan de straat getekend met rechts daarvan drie panden met de nok haaks op de straat, het terrein daar weer rechts van tot aan de Kleine Appelstraat is nog onbebouwd. Mogelijk dat het meest rechtse pand hiervan op de plaats stond van het huidige pand nr. 72.

De kadasterkaart van ca. 1828 is wel goed vergelijkbaar met de huidige kadasterkaart zodat een vergelijking interessante gegevens oplevert. De kaart maakt duidelijk dat inmiddels nagenoeg het hele bouwblok langs de rooilijnen is volgebouwd. De percelen van de nummers 72 en 74 hebben een andere vorm dan tegenwoordig waarbij ook de hoofdvorm van de plattegrond van de panden niet overeenkomt met de tegenwoordige plattegronden waaruit geconcludeerd kan worden dat de huizen na 1828 zijn gebouwd nadat de bestaande bebouwing is afgebroken. Nummer 72 is op de kadasterkaart van ca. 1828 een groot pand met een L-vormige plattegrond en een aanbouw die achter nummer 74 is gelegen. Achter dit huis bevindt zich een groot erf ter breedte van de beide huidige panden. Het pand nr. 74 is op de kadasterkaart een smal en ondiep pandje met een klein tuintje daarachter.
De voorgevels van beide panden maken een datering in het laatste kwart van de 19de eeuw aannemelijk.
Vooralsnog zijn geen bouwsporen gevonden die een hogere ouderdom doen vermoeden. Nummer 72 heeft een opmerkelijk achterhuis dat, gezien de bouwwijze, rond 1900 gebouwd moet zijn. In het bouwdossier valt te lezen dat in 1891 de keuken achter het woonhuis gedeeltelijk werd afgebroken en het woonhuis werd vergroot. Niet duidelijk is of deze activiteit op het achterhuis betrekking heeft.
De verdere bouwgeschiedenis van de beide panden is goed te volgen in het bouwdossier (zie voor een uittreksel hiervan de bijlage).

Het achterhuis van Nieuwe Boteringestraat 72
Dit achterhuis verdient de bijzondere aandacht vanwege de uitzonderlijke plafondhoogte van de begane grond en de verdieping, respectievelijk ongeveer 4 en 3,5 meter. De deur vanuit de overloop naar de kamer op de verdieping is bijna 2,5 meter hoog. Waarom voor deze uitzonderlijke afmetingen is gekozen is onbekend. Het ligt voor de hand dat een relatie gezocht moet worden met de functie van dit bouwdeel.


Bijlagen
- Uittreksels uit de Bouwdossiers
- Tekeningen oudste plattegronden uit de bouwdossiers
- Kadastrale minuut van circa 1828